Konopie siewne
Konopie siewne (Cannabis sativa L.) – gatunek rośliny z rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.). W zależności od ujęcia systematycznego jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju konopie (Cannabis Linnaeus, Sp. Pl. 1027. 1 Mai 1753) lub jeden z kilku wyodrębnianych gatunków. Występuje w górach Ałtaj, Tienszan oraz na Zakaukaziu i w Afganistanie. Jako roślina uprawna rozpowszechniona w różnych częściach świata. W Polsce może dziczeć i występować jako efemerofit (konopie siewne) lub kenofit (konopie dzikie) zajmujący siedliska ruderalne.
Morfologia
Łodyga
Rozgałęziona, zwykle osiąga 1,5 m wysokości, dorastając czasem do 250 cm (w bardzo sprzyjających warunkach do 350 cm). Części zielone roślin (szczególnie żeńskich) pokryte gruczołowymi włoskami wydzielającymi intensywny zapach.
Liście
Naprzeciwległe, krótkoogonkowe, dłoniastosieczne o trzech do dziewięciu lancetowatych odcinkach. Poszczególne listki do 10 cm długie i 2 cm szerokie, o piłkowanym brzegu i zaostrzonym wierzchołku. Liście z obu stron szorstko owłosione, szczególnie gęsto od spodu i na nerwach. Włoski pojedyncze, proste, u nasady rozszerzone. U nasady liści znajdują się nitkowate przylistki o długości do 1 cm. Rośliny żeńskie posiadają gęstsze ulistnienie.
Kwiat
Roślina dwupienna (rośliny męskie niższe, szybciej usychają). Kwiaty żeńskie bez okwiatu, wyrastają po dwa w kątach długich i wąskich przysadek zebrane w gęste, szczytowe kłosy pozorne. Kwiaty męskie o pięciodzielnym okwiecie barwy zielonkawej z białym obrzeżeniem. Zebrane są w wiechokształtne wierzchotki znajdujące się w kątach liści w górnej części łodygi.
Biologia i ekologia
Rozwój
Naprzeciwległe, krótkoogonkowe, dłoniastosieczne o trzech do dziewięciu lancetowatych odcinkach. Poszczególne listki do 10 cm długie i 2 cm szerokie, o piłkowanym brzegu i zaostrzonym wierzchołku. Liście z obu stron szorstko owłosione, szczególnie gęsto od spodu i na nerwach. Włoski pojedyncze, proste, u nasady rozszerzone. U nasady liści znajdują się nitkowate przylistki o długości do 1 cm. Rośliny żeńskie posiadają gęstsze ulistnienie.
Wymagania
Roślina azotolubna (nitrofilna). Konopie wymagają bardzo dużej ilości wody, znoszą także krótkotrwałe zalewy wodą przepływającą. Poziom wody gruntowej powinien wynosić wiosną około 60 cm, przed zbiorem poniżej 100 cm.
Zastosowanie
Rośliny wykorzystywane są jako surowiec do pozyskiwania włókien. Mają też szerokie działanie farmakologiczne. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest olej konopny. Owoce bywają stosowane jako karma dla ptaków. Nasiona są źródłem pełnowartościowych białek.
Zastosowanie konopi włóknistych
Z konopi wytwarzane są włókna o wszechstronnym zastosowaniu:
- przemysł odzieżowy – ubrania z konopi są lekkie, przewiewne, oddychające i wytrzymałe.
- przemysł samochodowy – włókna konopi były testowane jako składnik wykorzystywany przy wytwarzaniu karoserii samochodów. Pojazdy m.in. z konopi wyprodukował Henry Ford w 1941 oraz przedsiębiorstwo Lotus Cars.
- szkutnictwo – do końca XIX w. 70% olinowania wszystkich okrętów było wykonane z włókien konopnych.
- materiały budowlane – Pakuły (włókno) (strzępki konopne) wykorzystuje się z powodzeniem jako ekologiczne ocieplenia domów oraz uszczelniania połączeń gwintowanych.
- papiernictwo – pierwszy, powstały w Chinach papier był wytwarzany z włókien konopnych. Produkcja papieru z konopi jest o wiele wydajniejsza niż produkcja papieru drzewnego.
Wszechstronne zastosowanie mają również nasiona konopi i tłoczony z nich olej:
- Przemysł spożywczy – olej i nasiona konopi są cenione ze względu na dużą wartość odżywczą.
- Wytwarzanie biodiesla – z oleju konopnego z powodzeniem można produkować olej napędowy.
Z konopi włóknistych można również z powodzeniem produkować biomasę opałową.
Ze względu na zawartość wielu substancji leczniczych wykorzystuje się konopie włókniste jako lek przeciwlękowy, przeciwbólowy, przeciwpsychotyczny, przeciwzapalny, przeciw utleniający, przeciwskurczowy oraz jako antybiotyki.
Odpady poprodukcyjne wykorzystywać można jako paszę, zaś nasiona można używać jako karmę dla ptaków.
